Potansiyometre Nasıl Bağlanır?
Potansiyometre, devrelerde kullanılan dirençtir, güçlü ve yüksek akım değeri olan elektronik devresine bağlanan potansiyometrelere ise reosta adı verilir. Kontrol edilebilir özelliği ile diğer direnç çeşitlerinden ayrılır. Kontrol gerektiren devrelerin birçoğunda bulunan potansiyometre, elektroniğin 3 bacaklı temel devre elemanlarından biridir, çevrilerek yönü kontrol edilebilir. Direncin üzerine eklenen ok işareti ile sembolize edilir. Sembol, direnç değerinin anlık olarak kontrol edilebildiği anlamına gelir.
Potansiyometre Ne İşe Yarar?
Potansiyometre, elektronik devrelerde akım ve gerilim kontrolü sağlar. Çevrilebilen bir yapıya sahip olması sayesinde pozisyon algılama ve konum kontrolü işlemlerinde de kullanılabilir. Bazı devrelerde pozisyon algılama sensörü görevi üstlenir. Potansiyometrelerin en çok kullanıldıkları devre çeşidi dimmer devreleridir. Led ampuller gibi aydınlatma sistemlerinde ışığın parlaklığının kontrol edilmesini sağlar. Analog kontrol gerektiren elektrikli ısı sistemlerinde, ses devrelerinde, güç kaynaklarında, frekans ayarlamalarında ve motor kontrolünde yaygın olarak kullanılır. Voltaj kontrolü amacıyla kullanımının yanı sıra elektrik ve elektronik devrelerde gerilim bölücü fonksiyonu da vardır. Dimmer devrelerinin yanı sıra basit motor devreleri de potansiyometre kullanımına örnek olarak verilebilir.
Potansiyometre Nasıl Bağlanır?
Elektronik devrelere potansiyometre bağlantısı iki farklı şekilde yapılır:
- Üç bacaklı bir cihaz olan potansiyometrenin ortada yer alan parçası kontrol bacağı olarak kullanılır. Bu kullanım sayesinde bağlantı yapılan devrenin iki farklı noktasının kontrolü sağlanır.
- Bir diğer bağlantı yönteminde ise potansiyometrenin ortada yer alan bacağı, yanındaki bacaklardan herhangi biri ile kısa devre yapılarak kontrol edilebilir bir direnç meydana getirilir. Eğer bu bağlantı yöntemini tercih ederseniz potansiyometre ile birlikte bir başka direnci seri olarak bağlamanız gerekir. Böylece potansiyometrenin direnç seviyesini “0” yaptığınızda devrede yer alan ve o noktadan geçebilecek çok yüksek akımı önleyebilirsiniz.
Potansiyometre Kullanımının Avantajları ve Dezavantajları
Potansiyometre kullanımının avantajları:
- Voltaj ayarlama için kullanılan diğer devre elemanlarına kıyasla daha uygun fiyatlara sahip olan potansiyometre çeşitleri çok daha ekonomiktir.
- Kullanımı kolaydır.
- Teknolojik özellikleri daha anlaşılırdır.
Potansiyometre kullanımının dezavantajları:
- Zamanla kullanım sonrası iç parçalarında aşınmalar oluşabilir.
- Duyarlılığı düşüktür.
- Sınırlı frekans cevabı sunar.
Potansiyometre Çeşitleri
Potansiyometre yapısına göre lineer (doğrusal) ve rotational (dairesel); kullanım alanına göre ise stereo, anahtarlamalı ve trimmer olmak üzere üçe ayrılır.
Yapısına Göre Potansiyometre:
- Lineer (Doğrusal) Potansiyometreler: Adından da anlaşılabileceği gibi lineer potansiyometreler, doğrusal bir düzleme monte edilen aygıttır. Direnç değeri başlangıç noktası “0” alınarak doğru orantılı olarak arttırılıp kontrol edilir.
- Rotational (Dairesel) Potansiyometreler: Devrelerde en çok kullanılan model olan dairesel potansiyometreler, dairesel bir düzleme monte edilebilen dirençlerdir. Doğrusal potansiyometre çeşidinden farklı olarak direnç değerleri logaritmik olarak değişiklik gösterir.
Kullanım Amaçlarına Göre Potansiyometre:
- Stereo Potansiyometre: Rotational potansiyometre çeşidine benzer şekilde dönen bir mili olan stereo potansiyometre, farklı olarak 6 adet bacağa sahiptir. İki adet potansiyometre tek bir mil ile kontrol edilir. Potansiyometrenin 6 bacağının her biri ayrı ayrı kontrol edilebilir. Stereo potansiyometrenin en büyük özelliği hassas direnç ayarlamaları yapabilmesidir. Bu özelliği sayesinde özellikle ses devrelerinin vazgeçilmez elamanı olarak kullanılır.
- Anahtarlamalı Potansiyometre: Direnç seviyesi belirli bir aşamaya geldikten sonra direkt olarak “off” konumuna gelen anahtarlamalı potansiyometreler,, direnç seviyesi belirli noktaya çıkarıldığında da “on” konumuna geçer. Anahtarlamalı potansiyometre, kapanıp açılabilme özelliğinden dolayı elektronik devrelerde anahtarlama elemanı olarak görev üstlenir.
- Trimmer Potansiyometre: Trimpot olarak da bilinen Trimmer potansiyometreler, tek bir ayarlama ile elektronik devrelerde kullanılabilir. Bir kez ayarlandıktan sonra tekrar ayarlanmasına gerek duyulmayan elektronik devrelerin vazgeçilmez devre elemanıdır.
